معاملات یک واحد تجاری داخلی با واحدهای تجاری واقع در خارج از کشور اغلب به واحد پولی غیر از ریال انجام می شود که اینگونه معاملات را ، معاملات ارزی می نامند. مانند :
– خرید مواد اولیه و داراییهای ثابت مشهود از خارج از کشور
– اخذ تسهیلات ارزی
– صدور(فروش) محصولات به خارج از کشور
بر اساس استاندارد حسابداری شماره ۱۶،معاملات ارزی در زمان شناخت اولیه باید بر اساس نرخ تسعیر در تاریخ انجام معامله به ریال ثبت شود.
—————————————
مثال : خرید کالا توسط یک واحد تجاری داخلی به مبلغ ۲۵۰۰۰ دلار از خارج از کشور به صورت نسیه . نرخ برابری دلار با ریال در تاریخ انجام معامله ۹۲۰۰ ریال می باشد.
در این حالت،این معامله به مبلغ ۲۳۰۰۰۰۰۰۰ ریال (=۹۲۰۰ × ۲۵۰۰۰ ) در دفاتر شرکت ثبت می گردد.
خرید کالا ۲۳۰۰۰۰۰۰۰
حسابهای پرداختنی ۲۳۰۰۰۰۰۰۰
—————————————
در تاریخ پرداخت بدهی ارزی،واحد تجاری داخلی باید ۲۵۰۰۰ دلار به فروشنده بپردازد.نرخ برابری دلار با ریال در تاریخ پرداخت بدهی ارزی ممکن است با نرخ برابری دلار با ریال در تاریخ انجام معامله،متفاوت باشد.در نتیجه در چنین حالتی،واحد تجاری داخلی از بابت پرداخت بدهی ارزی متحمل سود یا زیان می گردد.
فرض کنید نرخ برابری دلار با ریال در تاریخ پرداخت بدهی ارزی مبلغ ۹۲۵۰ ریال باشد.لذا شرکت برای خرید ۲۵۰۰۰ دلار و پرداخت آن به فروشنده باید مبلغ ۲۳۱۲۵۰۰۰۰ ریال(۹۲۵۰ × ۲۵۰۰۰) بپردازد.
همانطور که مشاهده می کنید واحد تجاری داخلی مبلغ ۱۲۵۰۰۰۰ ریال {۲۵۰۰۰×(۹۲۰۰-۹۲۵۰)} بیشتر از مبلغ بدهی ثبت شده در تاریخ انجام معامله پرداخته و از این بابت متحمل زیان خواهد شد .
حسابهای پرداختنی ۲۳۰۰۰۰۰۰۰
زیان تسعیر ارز ۱۲۵۰۰۰۰
موجودی نقد و بانک ۲۳۱۲۵۰۰۰۰
—————————————
در صورتی که نرخ برابری دلار با ریال در تاریخ پرداخت بدهی ارزی کمتر از نرخ برابری دلار با ریال در تاریخ انجام معامله باشد،واحد تجاری داخلی در تاریخ پرداخت بدهی ارزی و از بابت پرداخت بدهی ارزی ، سود حاصل از تسعیر ارز تحصیل می نماید .