رشد اقتصادی نیازمند استفاده حداکثری و بهینه از منابع تولید است و یکی از منابع با اهمیت و مهم در اقتصاد نیروی انسانی است. نیروی انسانی نقشی دوگانه در برنامه ریزی های اقتصادی ایفا می کند، زیرا یکسو، به عنوان عامل توسعه و از سوی دیگر به عنوان هدف توسعه مطرح است.

مسائل مربوط به نیروی انسانی هم جنبه اقتصادی و هم جنبه غیراقتصادی دارند. بنابراین در برنامه ریزی کلان نیروی انسانی اهمیت چشمگیری یافت. در واقع اشتغال و بیکاری از جمله متغیرهای اقتصادی و اجتماعی اند که در دوره های مختلف زمانی در تمام کشورهای جهان مورد توجه بوده و از دغدغه های سیاستگذاران و اقتصاددانان هر کشوری محسوب می شوند.

یکی از دلایلی که موجب شده سیاستگذاران و اقتصاددانان به این متغیرهای اقتصادی و اجتماعی توجه عمده ای داشته باشند پیامدهای اقتصادی و اجتماعی مربوط به بیکاری مثل افزایش فقر، بزهکاری و نرخ طلاق است. بر این اساس، بازار کار که در آن تعادل بین عرضه و تقاضای نیروی کار مطرح است در حوزه توجه دولت ها و اقتصاددانان قرار می گیرد.

كار: آن دسته از فعالیت­های اقتصادی (فکری یا بدنی) که به منظور کسب درآمد (نقدی و یا غیر نقدی) صورت پذیرد و هدف آن تولید کالا یا ارائه خدمت باشد.

جمعيت فعال اقتصادي: تمامي اعضاي10 ساله و بيش­تر خانوارها كه در هفت روز گذشته (قبل از مراجعه مأمور آمارگيري) شاغل و يا بيكار (جوياي كار) بوده‌اند، جمعيت فعال اقتصادي به شمار مي‌آيند. محصلان، خانه­داران و دارندگان درآمد بدون کار، چنانچه شاغل یا بیکار نیز بوده­اند، ” فعال اقتصادی” محسوب می­شوند.

در طرح آمارگیری از نیروی کار در سال 1384و 1385، تمام افراد 10 ساله و بیش­تر (حداقل سن تعیین شده)، که در هفته تقویمی قبل از آمارگیری (هفته مرجع) طبق تعریف کار، در تولید کالا و خدمات مشارکت داشته (شاغل) و یا از قابلیت مشارکت برخوردار بوده اند (بیکار)، جمعیت فعال  اقتصادی محسوب می­شوند.

جمعيت غير فعال اقتصادي: تمامي اعضاي 10 ساله و  بيش­تر خانوارها كه در هفت روز گذشته (قبل از مراجعه مأمور آمارگيري) شاغل و يا بيكار (جوياي كار) نبوده‌اند، به عنوان جمعيت غيرفعال اقتصادي ‌محسوب مي‌شوند و در يكي ‌از گروه­هاي ‌محصل، خانه‌دار، داراي در آمد بدون كار و ساير طبقه­بندي شده­اند به عنوان جمعيت “غيرفعال اقتصادي” به شمار مي­آيند..

در طرح آمارگیری از نیروی کار در سال­های 1384 و 1385، تمام افراد 10 ساله و بیش­تر که در طول هفته مرجع طبق تعریف، در هیچ یک از گروه شاغلان و بیکاران قرار نمی­گیرند، جمعیت غیر فعال اقتصادی محسوب می­شوند.

شاغل: تمام افراد 10 ساله و بیش­تر که در طول هفته مرجع، طبق تعریف کار، حداقل یک ساعت کار کرده و یا بنا به دلایلی به طور موقت کار را ترک کرده باشند، شاغل محسوب می­شوند. شاغلان به طور عمده شامل دو گروه مزد و حقوق بگیران و خود اشتغالان می­باشند. ترک موقت کار در هفته مرجع با داشتن پیوند رسمی شغلی، برای مزد و حقوق بگیران و تداوم کسب وکار برای خود اشتغالان، به عنوان اشتغال محسوب می­شود. افراد زیر نیز به لحاظ اهمیتی که در فعالیت اقتصادی کشور دارند، شاغل محسوب می­شوند:

–   افرادی هستند که بدون دریافت مزد برای یکی از اعضای خانوار خود که با وی نسبت خویشاوندی دارند کار می­کنند (کارکنان فامیلی بدون مزد).

–  کارآموزانی که در دوره کارآموزی فعالیتی در ارتباط با فعالیت موسسه محل کارآموزی انجام می­دهند، یعنی مستقیماً در تولید کالا یا خدمات سهیم هستند و فعالیت آن ها ” کار” محسوب می­شود.

–   محصلانی که در هفته مرجع مطابق تعریف، کار کرده­اند.

–  تمام افرادی که در نیروهای مسلح به صورت کادر دائم یا موقت خدمت می­کنند (نیروهای مسلح پرسنل کادر و سربازان، درجه­داران، افسران وظیفه نیروهای نظامی و انتظامی). 

براي دقت در كاربرد اين تعريف، در سرشماري‌هاي عمومي نفوس و مسكن سال­هاي  1345 و 1355  افرادي كه در هفته 8 ساعت و بيش­تر كاركرده‌اند، شاغل منظور شده‌اند ولي در سرشماري‌هاي عمومي نفوس و مسكن 1365 و 1375،  آمارگيري جاري جمعيت 1370 و آمارگيري از ويژگي‌هاي اشتغال و بيكاري خانوار سال­هاي 1376 لغايت 1383، كساني كه در هفت روز گذشته (قبل از مراجعه مأمور آمارگيري) حداقل 2 روز كار كرده‌اند، شاغل به حساب آمده‌اند. همچنين در سرشماري‌هاي عمومي نفوس و مسكن 1365 و 1375، آمارگيري جاري جمعيت 1370 و  آمارگيري از ويژگي‌هاي اشتغال و بيكاري خانوار سال­هاي1376 لغايت 1383 كساني كه داراي شغلي هستند ولي در هفت روز گذشته (قبل از مراجعه مأمور آمارگيري)  به اقتضاي فصل و ماهيت فصلي كار خود، كار نكرده‌اند (بيكاران فصلي) مشروط بر آن كه در جستجوي كار ديگري هم نبوده باشند، شاغل محسوب شده‌اند، به استثناي سرشماري‌هاي 1345و 1355 كه در شمار بيكاران منظور شده‌اند. ضمناً قابل ذكر است كه سؤال‌هاي مربوط به شاغلان در سرشماري‌هاي 1335، 1345،1355 و 1375، آمارگيري جاري جمعيت 1370 و آمارگيري از ويژگي‌هاي اشتغال و بيكاري خانوار سال­هاي 1376 لغايت 1383،  از افراد 10 ساله و بيش‌تر و در سرشماري 1365، از افراد 6 ساله و بيش‌تر پرسش شده است. درتمامي آمارگيري‌هاي مذكور، افرادي كه در هنگام سرشماري به انجام خدمت وظيفه عمومي مشغول بوده‌اند، در شمار شاغلان به حساب آمده‌اند.

همچنین شایان ذکر است تعریف شاغل در سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385 منطبق بر تعریف ارائه شده در این فصل می­باشد.

بيـكار: افرادی که 7 روز پیش از مراجعه مأمور سرشماری حداقل یک ساعت کار نکرده­اند و دارای شغلی نیز نبوده اند در صورت داشتن دو شرط ذیل بیکار محسوب می شوند.

1- در 30 روز گذشته برای جستجوی کار، اقدامات مشخصی را نظیر ثبت نام یا پیگیری در موسسات کاریابی، پرس و جو از دوستان، تماس با کارفرمایان، مطالعه آگهی های استخدامی و… انجام داده باشند.

2- آماده به کار باشند، یعنی طی یک دوره 15 روزه شامل 7 روز گذشته و 7 روز آینده آمادگی شروع کار را داشته باشند، همچنین افراد ذیل بیکار محسوب شده اند:

– درانتظار شروع کار جدید هستند، یعنی برای آنان کاری مهیا شده و قرار است در آینده به آن کار مشغول شوند و نیز آماده به کار (طبق تعریف) هستند.

– در انتظار بازگشت به شغل قبلی و نیز آماده به کار (طبق تعریف) هستند. منظور از “در انتظار بازگشت به شغل قبلی” این است که فرد قبلاً دارای کار بوده و به دلایلی کار خود را از دست می­دهد، پیوند رسمی شغلی ندارد ولی در انتظار بازگشت به شغل خود به سر می­برد.

اخبار منتخب بانکی دات آی آر: