صدور شناسنامه نسب افراد را مشخص می کند که به کدام پدر و مادر و به کدام فامیل تعلق دارند بنابراین از جمله وظایف پدر و مادر است که به محض تولد کودک برای گرفتن شناسنامه ی اقدام کنند و از این طریق به او هویت بخشند.اما هنگامی که فرد با شناسنامه هویت خویش را یافت گاهی تصمیم می گیرد بنا به شرایط تغییراتی را در شناسنامه خود ایجاد کند مثل تغییر نام  که فرد به خاطر منزلت اجتماعی یا شرایط زمانی اتفاق میافتد- تغییر سن -حذف نام همسر قبلی بعد طلاق – ابطال شناسنامه و ….اما باید توجه داشت که تغییر شناسنامه به این راحتی نیست و تغییر هر کدام از این موارد شرایطی دارد که به آنها اشاره می کنیم.

* تغییر نام و نام خانوادگی

انتخاب و تغییر نام و نام خانوادگی  تابع شرایطی است که در اینصورت تغییر نام و نام خانوادگی پذیرفته میشود که این امور عبارتند از:

1. تغییر نام کسانی که تغییر جنسیت داده و در دادگاه صالحه داخل کشور حکم به تغییر نوع جنس در اسناد سجلی و شناسنامه آنان صادر نموده است.

2. تغییر نام کسانی که با تأیید مراجع ذیصلاح به دین مبین اسلام مشرف شده اند.

3. حذف کلمات زاید و غیر ضروری در نام مانند: کلمات قلی و غلام در نامهایی مثل رضاقلی، یا غلامعباس و نیز کلمات زاید مثل گرگ از گرگعلی یا زلف از زلفعلی.

4. اصلاح اشتباهات املایی در نام مانند زهراب به سهراب یا منیجه به منیژه.

5. اسامی نامتناسب با جنس مانند: نصرت یا ماشاء الله برای خانمها و اشرف، اکرم، عصمت و … برای آقایان.

6. نام های زننده و مستهجن که شامل این موارد می شود: ( نام هایی که معرف صفات مذموم و مغایر ارزشهای والای انسانی است مثل گرگ و قوچی و …، نام هایی که با عرف و فرهنگ و مقدسات مذهبی مردم مغایر باشد مثل خونریز، چنگیز، یزید و …، نام هایی که موجب اشاعه و ترویج فرهنگ بیگانه و فرهنگ سلطه گردد مثل وانوشکا، ژاکادو، شاهدوست و …، نام هایی که موجب تحقیر دارنده آن و یا معنای لغوی آن در جامعه قابل پذیرش نباشد مثل کنیز، گدا، صدتومانی و… )

7. در صورتی که اسامی انتخاب شده محلی با توجه به موقعیت و منزلت اجتماعی شخص و یا شرایط زمان مناسب نباشد.

8. نامهایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می گردد، مانند: عبداللات، عبدالعزی و…

9.نامهای مرکبی که در عرف یک نام محسوب نمی شود. (اسامی مرکب ناموزون) مانند: سعیدبهزاد، شهره فاطمه، حسین معروف به کامبیز و…

10. عناوین، اعم از لشکری یا کشوری و یا ترکیبی از نام و عنوان مانند: سروان، سرتیپ، دکتر، شهردار و یا سروان محمد و شهردار علی و…

11.القاب، اعم از ساده یا مرکب مانند: ملک الدوله، خان و یا خسروخان، سلطانعلی، شوکت الملک و…

12. اسامی همنام دریک خانواده (هم نام بودن برادران یا خواهران یا پدر و فرزند یا مادر و فرزند)

* تغییر سن

ولادت واقعه ای است که ثبت آن الزامی است و ثبت آن در سندصورت می گیرد و رسمی است به همین دلیل نباید امکان تغییر تاریخ آن وجود داشته باشد.اما سوال است که آیا درهیچ شرایطی این امکان تغییر سن وجود ندارد؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که این امکان وجود دارد اما تغییر سن شرایطی دارد که این امر در صورتی ممکن است که متقاضی مدعی باشد که سن واقعی او با سن مندرج در شناسنامه بیشتر از 5سال است که حل اختلاف و تشخیص با کمیسیون 5 نفره است که این کمیسیون در صورت لزوم صاحب سند را برای تعیین سن به پزشکی قانونی معرفی می کندو تصمیم کمیسیون مبنی بر تشخیص سن قابل اعتراض نخواهد بود.

در صورتی که ادعای اختلاف سن واقعی و سن مندرج در شناسنامه کمتر از 5 سال باشد باید به دادگستری رجوع و با رعایت مقررات و تشریفات مربوطه و تقدیم دادخواست طرح دعوا کند.

* حذف نام همسر قبلی از شناسنامه

همانطور که گفته شد شناسنامه هویت هر فردی را نشان می دهد زیرا اتفاقات مهم زندگی او در آن ثبت میشود و یکی از این اتفاقات مهم ازدواج است.

طبق قانون هر شخصی که ازدواج می کند مکلف است ازدواجش را به ثبت برساند و اگر ثبت نکند مجازات دارد. در این باره قانون مشخص است و صراحت دارد با توجه به این موضوع گاهی دیده میشود که کسانی عقد دائم کردند و بدون اینکه نام همسر سابق در شناسنامه باشد مبادرت به ازدواج مجدد می‌کنند اما سوالی که مطرح می شود این است که آیا حذف نام همسر قبلی از شناسنامه امکان پذیر است؟آیا این کار قانونی است؟

وجود چنین امری امکان پذیر و قانونی است اما مستلزم شرایطی است که در پاسخ به این سوال 2 صورت ممکن است:

گاهی طلاق قبل از رابطه جنسی است و زن غیر مدخوله است در اینصورت با حکم پزشکی قانونی یا دادگاه با مراجعه به ثبت احوال و تکمیل فرم های مربوطه می تواند درخواست صدور المثنی کند. در اینصورت نام همسر سابق حذف خواهد شد و این حکم درباره ی مرد هم جاری می شود.

اما گاهی طلاق بعد از رابطه جنسی خواهد بود و در اینصورت اداره ثبت احوال از دادن المثنی بدون ذکر نام همسر سابق خودداری خواهد کرد.

* ابطال شناسنامه

ابطال شناسنامه فعلی و تقاضای شناسنامه جدید باید مبتنی بر دلایل قانع کننده باشد.

شرایط ابطال شناسنامه عبارت است از:

– ارتباط صاحب شناسنامه با پژوهشگاه دانشهای بنیادی متوقف شده باشد

– صاحب شناسنامه دیگر نیازی به شناسنامه ندارد.

– اطلاعات شناسنامه اشتباه و یا غیر صحیح باشد.

– صاحب شناسنامه از آئین نامه ایران گرید پیروی نکرده باشد.

* چه کسانی می توانند شناسنامه را باطل کنند؟

مرجع تایید هویت شناسنامه،مسئول ثبت شناسنامه و صاحب شناسنامه و هر موجودیتی که مالک مدرکی و یا رویدادی برای ابطال شناسنامه باشد می‌تواند شناسنامه را ابطال نماید.