این روزها پرداخت وام های خرد در حد توقف کاهش یافته است، وامهای خرد حتی در صورت پرداخت هم بدون معرفی ضامن، ارائه چک، سفته و گواهی کسر از حقوق امکانپذیر نیست، بر این اساس طی چند سال گذشته صندوق های قرض الحسنه خانگی و تک شعبه ای افزایش یافته است.
بسیاری از کارمندان در ادارات اقدام به تاسیس صندوقی برای رفع نیازهای مادی خرد خود کرده اند، این صندوق ها در مساجد و خانوارها افزایش یافته است، برخی از خانواده ها هر ماه با اختصاص مبلغی در قرعه کشی های صندوق های قرض الحسنه تک شعبه ای که خود ایجاد کرده اند شرکت می کنند تا بدین وسیله مراجعه ای به بانک برای رفع نیازهای خرد نداشته باشند.
استقبال از صندوق های قرض الحسنه تک شعبه ای خانگی، ادارات و مساجد با توجه به وضعیت فعلی پرداخت وام خرد بانکی روز به روز در حال افزایش است، این در حالی است که شرکت در قرعه کشی این صندوق ها نیاز به ارائه ضامن، چک، سفته و گواهی کسر از حقوق ندارد.
بانکها حتی در صورت پرداخت وام در شرایط خاص به متقاضیان، سودهای کلانی را تا حد ۳۰ درصد دریافت می کنند و حتی مبلغی از وام را به عنوان سپرده نزد بانک نگه می دارند تا در زمان تسویه به متقاضی بازپرداخت کنند.
بسیاری از کارمندان با توافقی ضمنی بین خود هر ماه مبلغی را به صندوق پرداخت می کنند تا در نهایت در قرعه کشی که انجام می گیرد یکی از آنها وام و مبلغ جمع آوری شده را دریافت نماید. این در حالی است که مسئولان بانک مرکزی در زمان ساماندهی بازار غیرمتشکل پولی اعلام کردند که کاری با صندوق های قرض الحسنه تک شعبه ای و مسجدی ندارند.
گرچه حتی صندوق های قرض الحسنه تک شعبه ای هم باید اساسنامه و شرایط خاصی داشته باشند اما بسیاری از آنها بدون این موارد فعالیت می کنند.
البته راهکارهای دیگری هم برای دریافت وام از نظام بانکی وجود دارد، گرچه بسیاری از بانکها وام خردی نمی پردازند، اما موسسات مالی و اعتباری با دریافت سپرده برای چند ماه اقدام به پرداخت وام به میزان دو یا چند برابر مبلغ سپرده گذاری شده می کنند و نرخ سودهای بالایی را هم دریافت می کنند و اگر افراد چاره ای نداشته باشند و در صندوق های قرض الحسنه تک شعبه ای هم عضو نباشند به آنها مراجعه می کنند.
در عین حال موسساتی هم هستند که به صورت غیرقانونی فعالیت می کنند و با انتشار آگهی در روزنامه ها یا از طریق اینترنتی نسبت به پرداخت وام اقدام می کنند که آنها هم شرایط خاص و سخت خود را دارند و به همین جهت است که رشد روزافزون صندوق های تک شعبه ای مضاعف شده و مردم به سمت آنها گرایش پیدا کرده اند.
مسئولان بانک مرکزی بارها اعلام کرده اند که بانکها نباید از پرداخت وامهای کوچک برای رفع نیازهای ضروری مردم خودداری کنند. رئیس کل بانک مرکزی گفته است همانگونه که بارها اعلام کردم و باز هم اعلام می کنم؛ وامهای تا سقف ۱۰ میلیون تومان با یک ضامن قابل پرداخت است. با این وجود بانکها همچنان رویه خود را ادامه می دهند.
بانکها ترجیح می دهند به جای پرداخت این نوع وامها در پروژه های بزرگ و سودآور بدون توجه به خواسته های کوچک مردم وارد شوند. بانکها همواره دلایلی را مطرح می کنند از جمله اینکه اقتصاد بانک زده ایران تمام منابع را بلعیده بانکها با کمبود شدد منابع در برابر رشد فزاینده درخواست های پرداخت و رشد مطالبات معوق مواجه هستند.
محمود بهمنی رئیس کل بانک مرکز کل منابع سیستم بانکی در پایان اسفندماه سال گذشته را ۴ هزار و ۴۰۴ هزار میلیارد ریال عنوان و اعلام کرده است: مانده تسهیلات نظام بانکی در همین زمان به ۴ هزار و ۳۹۱ هزار میلیارد ریال رسیده است؛ بنابراین نسبت مصارف به منابع سیستم بانکی ۹۹.۷ درصد بوده است که نسبت به رقم پایان سال ۹۰ که ۱۰۶ درصد بوده کاهش نشان می دهد. همچنین میزان تسهیلات پرداختی سال ۹۱ بالغ بر هزار و ۹۵۶ هزار میلیارد ریال بوده است.
وام قرض الحسنه یکی از پردرخواست ترین تسهیلات بانکی است و بانک های کشور موظف هستند بخشی از منابعشان را هر سال به پرداخت تسهیلات قرض الحسنه اختصاص دهند. عمده متقاضیان این وام از قشرهای فقیر و متوسط جامعه هستند. با این وجود هنوز درخواست های زیادی وجود دارد که از سوی بانکها پاسخی به آنها داده نشده است.