1- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۸۶۸۱/ ۲۸۵۴۱-۴-۳۰-۴/ ۸/ ۱۳۸۴
موضوع بخشنامه: اخذ ۳ درصد عوارض به نفع شهرداری‌ها از درآمد مشمول مالیات قطعی بر اساس تبصره ۵۰ قانون برنامه اول توسعه از سال‌های ۱۳۷۴ به بعد. دلایل ابطال: قانون برنامه اول در سال ۱۳۷۳ عمرش به پایان رسیده است و قابلیت کاربرد برای سال‌های ۱۳۷۴ به بعد را ندارد. شاکی: آقای محسن میراب زاده اردکانی. تاریخ موثر ابطال: ۷/ ۵/ ۱۳۸۰
۲- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۶۲۴۷/ ۱۱۳۰۴-۲۰۱- ۱۵/ ۱۱/ ۱۳۸۲
موضوع بخشنامه: معافیت مالیاتی دستگاه‌های دولتی از موضوع تبصره ۲ ماده ۲ ق.م.م از هر نوع فعالیتی (چه اقتصادی و …) دلایل ابطال: معاف نمودن دستگاه‌های دولتی با بخشنامه، خلاف حکم قانون مجلس شورای اسلامی است. شاکی: معاون حقوقی مجلس و تفریغ بودجه دیوان محاسبات کشور تاریخ موثر ابطال: ۲۶/ ۱۲/ ۱۳۹۲
۳- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۱۳۵۳۰- ۲۷/ ۷/ ۱۳۸۴ موضوع بخشنامه: استفاده از قاعده تجانس در معافیت مالیاتی قسمت دوم تبصره ۱۱ ماده ۵۳ ق.م.م دلایل ابطال: در متن قانون، محدودیت استفاده از معافیت نداریم، لذا قاعده تجانس مندرج در بخشنامه خلاف قانون است. شاکی: معاون حقوقی مجلس و تفریغ بودجه دیوان محاسبات کشور. تاریخ موثر ابطال: ۲۷/ ۱/ ۱۳۹۰
۴- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۳۳۵۵۳- ۱۲/ ۴/ ۱۳۸۷ موضوع بخشنامه: مزایای شغلی پرداختی از قبیل مهد کودک، یارانه غذا و … مشمول مالیات حقوق است. دلایل ابطال: مزایای شغلی پرداختی به کارکنان دولت، از شمول مزایای مواد ۸۲ و ۸۳ ق.م.م خارج است. شاکی: قائم‌مقام سازمان بازرسی کل کشور. تاریخ موثر ابطال: از تاریخ صدور
۵- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ماده ۱۷ و قسمت اخیر بند ۱۲ ماده ۲۰ (موارد ردی دفاتر) آیین‌نامه مربوط به روش‌های نگهداری دفاتر و … موضوع بخشنامه: …….. ضمنا مودیانی که از سیستم‌های الکترونیکی استفاده می‌کنند، مکلفند هر سه ماه یک بار خلاصه عملیات داده شده به ماشین‌های الکترونیکی را … دلایل ابطال: تکلیف اضافه برای مودیان در تبصره ۲ ماده ۹۵ پیش‌بینی نشده است شاکی: ۴ شخص حقوقی تاریخ موثر ابطال: ۲۹/ ۱۱/ ۱۳۸۷
۶- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ماده ۶ تصویب‌نامه هیات‌وزیران (آیین‌نامه تقویت حسابرسی) موضوع بخشنامه: ماده ۶: عدم ارائه صورت‌های مالی حسابرسی شده، منجر به تشخیص علی‌الراس مالیات می‌شود. دلایل ابطال: عدم پیش‌بینی صورت‌های مالی حسابرسی شده از جمله موارد تشخیص علی‌الرأس در ماده ۹۷ ق.م.م شاکی: شرکت سیمان سپاهان و … تاریخ موثر ابطال: ۲۳/ ۷/ ۱۳۹۱
۷- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۱۹۸۲۳/ ۴۲۷۵/ ۲۱۱- ۱۱/ ۱۱/ ۱۳۸۴ موضوع بخشنامه: حمل‌و‌نقل‌هایی مشمول ماده ۱۰۴ است که قرارداد منعقد شده باشد.
دلایل ابطال: تضییق دایره شمول قانون به شرح فوق، خارج از حدود اختیارات سازمان مالیاتی است، شاکی: دیوان محاسبات کشور تاریخ موثر ابطال: ۲۷/ ۱۱/ ۱۳۸۷
۸- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۵۹۶۵۷- ۲۰/ ۶/ ۱۳۸۷ موضوع بخشنامه: تفکیک یا عدم تفکیک تجهیزات و خدمات، موثر در ماده ۱۰۴ ق.م.م نیست و تماما مشمول کسر تکلیفی است. دلایل ابطال: بخشنامه مالیاتی موجب شمول و تسری حکم به قراردادهای توأمان خرید و خدمت شده است؛ لذا خارج از اختیارات سازمان مالیاتی است شاکی:
۴ شخص حقوقی تاریخ موثر ابطال: ۱۷/ ۶/ ۱۳۸۹
۹- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۴۶۳۷۸- ۲۶/ ۹/ ۱۳۷۷ موضوع بخشنامه: اخذ تاییدیه قبض مالیاتی ماده ۱۰۴ از اداره مالیاتی دریافت‌کننده وجوه مالیاتی دلایل ابطال: تکلیف فوق در متن قانون ماده ۱۰۴ پیش‌بینی نشده است لذا ………… شاکی: شرکت رشد صنعت تاریخ موثر ابطال: ۲۱/ ۳/ ۱۳۹۰
۱۰- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۷۱۱۰- ۳/ ۲/ ۱۳۸۶ موضوع بخشنامه: ماخذ محاسبه ۳ در هزار عوارض اتاق بازرگانی، درآمد مشمول مالیات قطعی قبل از کسر کلیه معافیت‌ها می‌باشد دلایل ابطال: منظور قانونگذار، درآمد مشمول مالیات قطعی پس از کسر کلیه معافیت‌ها است شاکی: شرکت ایران خودرو تاریخ موثر ابطال: ۱۵/ ۴/ ۱۳۸۷
۱۱- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۲۳۲/ ۱۵۳۵۱/ ۸۱۰۹۹- ۱۲/ ۹/ ۱۳۸۶ موضوع بخشنامه: شرط برقراری معافیت‌های مواد ۱۳۲ و ۱۳۸ ق.م.م اخذ گواهی مربوطه از سازمان مالیاتی است. دلایل ابطال: صدور گواهی در متن قانون پیش‌بینی نشده و باعث توسعه و تغییر در شرایط قانونی شده است لذا ……… شاکی: شرکت داروسازی اسوه تاریخ موثر ابطال: از تاریخ صدور
۱۲- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۲۳۲/ ۲۴۰۱/ ۲۸۳۴۵- ۱۸/ ۷/ ۱۳۸۵ موضوع بخشنامه: بند ۹: هر هزینه‌ای که به موجب قانون پرداخت شود، در صورتی هزینه قابل قبول است که حتما عنوان شود هزینه قابل قبول است یا قابل کسر از درآمد مشمول مالیات است دلایل ابطال: حکم مندرج در بخشنامه محدود کننده حکم مقرر در ماده ۱۴۷ ق.م.م است لذا ابطال می‌گردد، شاکی: ذوب آهن اصفهان تاریخ موثر ابطال: ۲۵/ ۶/ ۱۳۹۲
۱۳- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۲۳۲/ ۲۴۰۱/ ۲۸۳۴۵- ۱۸/ ۷/ ۱۳۸۵ موضوع بخشنامه: بند ۲: زیان کاهش ارزش موجودی‌ها به علت عدم پیش‌بینی در مواد ۱۴۷ و ۱۴۸ هزینه قابل قبول مالیاتی نمی‌باشد. بند ۳: زیان کاهش ارزش سرمایه‌گذاری‌ها به علت عدم پیش‌بینی در مواد ۱۴۷ و ۱۴۸، قابل قبول مالیاتی نمی‌باشد. دلایل ابطال: مودی محترم استدلال کرده که طبق آیین‌نامه تحریر دفاتر، (مصوب وزیر دارایی) شرکت‌ها باید صورت‌های مالی خود را بر اساس آخرین استانداردهای حسابداری تهیه کنند.
اعمال ذخیره کاهش ارزش موجودی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها، دقیقا در راستای رعایت استانداردهای حسابداری است: رای دیوان عدالت: با توجه به اینکه مطابق بند ۱۲ ماده ۱۴۸ ق.م.م زیان اشخاص حقیقی یا حقوقی که از طریق رسیدگی به دفاتر آنان و با توجه به مقررات احراز شود قابل استهلاک از درآمد سال یا سال‌های بعد است و به‌عنوان هزینه قابل قبول برای تشخیص درآمد مشمول مالیات اعلام شده است. لذا بخشنامه مذکور بر این اساس ابطال می‌شود.
شاکی: آقای محمد کاظم ابوالاحراری تاریخ موثر ابطال: ۱۴/ ۷/ ۱۳۹۳
۱۴- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۵۴۴۰۹- ۲۶/ ۵/ ۱۳۸۸ و بخشنامه‌های مرتبط
موضوع بخشنامه: بر اساس بند یک بخشنامه فوق و سایر بخشنامه‌های صادره، چنین استنباط شده که طبق ماده ۵۹۰ قانون تجارت، اقامتگاه شخص حقوقی، محلی است که اداره شخص حقوقی در آنجا است یعنی چنین برداشت شده که اگر مثلا دفتر مرکزی یک پتروشیمی در تهران است (اگرچه کارخانه و تمام تاسیسات در عسلویه واقع است) به این شرکت معافیت VAT مناطق آزاد و ویژه تعلق نمی‌گیرد (بلکه باید دفتر مرکزیش هم در منطقه آزاد یا ویژه باشد) . دلایل ابطال: رای دیوان: نظر به اینکه فعالیت در محدوده مناطق آزاد و ویژه با اقامت اشخاص در منطقه ملازمه دارد و این اقامت، منصرف از اقامت موضوع ماده ۵۹۰ قانون تجارت است؛ بنابراین اشخاص حقیقی و حقوقی که در مناطق یاد شده با اخذ مجوز از مراجع ذی‌صلاح به فعالیت مبادرت می‌کنند مقیم محسوب می‌شوند. شاکی: الف) گروه شرکت‌های پتروشیمی ب) مجتمع گاز پارس جنوبی ج) نماینده مجلس تاریخ موثر ابطال: ۴/ ۹/۱۳۹۲
۱۵- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۱۶۲۱۸/ ۲۰۰- ۱۰/ ۸/ ۱۳۹۱ و ۲۰/ ۲۱۰۱۶- ۲۵/ ۱۰/ ۱۳۹۱ موضوع بخشنامه: شرایط تعلق معافیت مالیاتی صادرات غیر‌نفتی:
• ورود ارز به داخل کشور و …
• فروش ارز به مرکز مبادلات ارزی و …
• واردات کالا معادل کالای صادر شده و …
• تسویه بدهی ارزی به نظام بانکی و …
دلایل ابطال: این دو بخشنامه بر اساس مصوبه هیات‌وزیران به شماره ۱۴۷۲۶۵/ ت ۴۹۸۶۷ مورخ ۱۲/ ۹/ ۱۳۹۲ از تاریخ صدور باطل شدند. تاریخ موثر ابطال: از تاریخ صدور
۱۶- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۲۳۲/ ۳۹۳/ ۳۰۵۴۵- ۱۸/ ۳/ ۱۳۸۸ موضوع بخشنامه: بند ۸: اگر تسهیلات مالی دریافتی به سایر اشخاص از جمله شرکا، سهامداران و … به‌عنوان وام، قرض یا به هر عنوان دیگر پرداخت شود، هزینه مالی قابل قبول نخواهد بود. بند ۱۰: اختصاص کل هزینه مالی به دارایی‌های خریداری یا ساخته شده، در غیر این صورت هزینه غیر قابل قبول است. بند ۱۱: در‌صورتی‌که شخصی، دارای سود سپرده بانکی باشد در مقابل تسهیلات از بانک‌ها دریافت داشته باشد، به نسبت هزینه مالی مربوطه قابل قبول نمی‌باشد. دلایل ابطال: رای دیوان: به لحاظ اینکه این مطلب (یا به هر عنوان دیگر) موجب عدم قبول هزینه‌های حائز شرایط مصرح در سایر بندهای ماده ۱۴۸ ق.م.م می‌شود، لذا از تاریخ صدور باطل می‌شود. بند ۱۰ به لحاظ محدود کردن و عدم قبول چنین هزینه‌ای (از تاریخ شروع بهره برداری) جزو هزینه‌های مالی دوره، مغایر قانون است لذا ابطال می‌شود. بند ۱۱ به لحاظ مقید نمودن حکم قانونگذار (به شرح بند ۱۸ ماده ۱۴۸ و بند ۲ ماده ۱۴۵ ق.م.م) خارج از حدود اختیارات سازمان مالیاتی است و خلاف قانون است لذا از تاریخ صدور باطل می‌شود. شاکی: شرکت سایپا و …. تاریخ موثر ابطال: از تاریخ صدور
۱۷- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۱۱۸۳۹- ۷/ ۲/ ۱۳۸۸ موضوع بخشنامه: صدور گواهی موضوع ماده ۱۸۷ (نقل و انتقال املاک) منوط به ارائه کد رهگیری است (این بخشنامه با استناد به تصویب نامه شماره ۱۹۰۳۲۸/ ت۴۱۶۳۲ ک مورخ ۱۲/ ۱۰/ ۱۳۸۷ کمیسیون موضوع اصل ۱۳۸ قانون اساسی هیات‌وزیران، صادر شده است.دلایل ابطال: رای دیوان: الف) بخشنامه مورد اعتراض بر اساس تصویب نامه شماره ۱۹۰۳۲۸/ ت۴۱۶۳۲ک مورخ ۱۲/ ۱۰/ ۱۳۸۷ هیات‌وزیران صادر شده که این مصوبه مذکور توسط رئیس مجلس شورای اسلامی در ۲/ ۶/ ۱۳۸۹، ملغی‌الاثر اعلام شده است. ب) با عنایت به بند الف از بخشنامه مورد شکایت رفع اثر نشده است و بخشنامه فوق با قانون تسهیل تنظیم اسناد در دفاتر اسناد رسمی مغایرت دارد. لذا خلاف قوانین فوق الذکر و خارج از حدود اختیارات مراجع تصویب آن است و ابطال می‌شود. شاکی: آقای غلامرضا شیرین زاده تاریخ موثر ابطال: ۴/ ۸/ ۱۳۹۳
۱۸- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: تصویب نامه هیات‌وزیران ۱۸۹۱۲۰/ ت۴۷۵۴۸هـ- ۲۷/ ۶/ ۱۳۹۰٫ موضوع بخشنامه: این تصویب نامه مربوط به آیین‌نامه اجرایی معافیت مالیاتی مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها در اجرای جزو «ب» بند ۷۸ قانون بودجه سال ۱۳۹۰ صادر شده که دارای شرط‌های فرا قانونی بوده است.
دلایل ابطال: نظریه رئیس مجلس شورای اسلامی: متعاقب بررسی‌ها و اعلام نظر مقدماتی هیات بررسی و تطبیق مصوبات دولت با قوانین و …، بند «الف» ماده ۱، صدر ماده ۲، بند «ج» ماده ۱۰ آیین‌نامه اجرایی از حیث توسعه شمول قانون، مغایر قانون است. همچنین عبارت «عدم رعایت هر یک از شرایط مذکور در آیین‌نامه مندرج در صدر ماده ۱۱ آیین‌نامه»، چون از حیث اطلاق شامل شرط‌هایی فراتر از مندرجات مذکور در جزو «ب» بند ۷۸ قانون بودجه سال ۱۳۹۰ است، مبینا بر مغایرت مذکور در فوق مغایر قانون استشاکی: – تاریخ موثر ابطال: ازتاریخ صدور
۱۹- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۲۳۰/ ۱۱۱۲۷/ د- ۱۴/ ۴/ ۱۳۹۰٫ موضوع بخشنامه: توضیح تکمیلی در ارتباط با بند ۱۰ دستورالعمل رسیدگی به تسهیلات (ردیف ۱۶ فوق) دلایل ابطال: با عنایت به ابطال بند ۱۰ دستورالعمل به شرح فوق، پس بخشنامه ۷۰۷۹۳ نیز باطل می‌شود. شاکی: شرکت دیبا نگار آریا تاریخ موثر ابطال: ۸/ ۱۲/ ۱۳۸۹
۲۰- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۲۳۰/ ۱۱۱۲۷/ د- ۱۴/ ۴/ ۱۳۹۰
موضوع بخشنامه: دستورالعمل مشترک سازمان مالیاتی و سازمان نظام پزشکی درخصوص خود اظهاری مالیاتی عملکرد ۱۳۸۹ اعضای سازمان نظام پزشکی. دلایل ابطال: عدم وجود اختیار در ماده ۱۵۸ ق.م.م مبنی بر تعیین شرط برای خود اظهاری و طبق تبصره ۵ ماده ۱۰۰ ق.م.م انعقاد توافق‌نامه مالیاتی صرفا برای مودیان بند «ج» ماده ۹۵ است، لذا این توافق‌نامه ابطال می‌شود. شاکی: آقای عباس‌پور تاریخ موثر ابطال: ۱۳۸۹
۲۱- شماره و تاریخ بخشنامه یا آیین‌نامه: ۲۰۰/ ۲۹۳۹/ ص – ۱۱/ ۰۲/ ۱۳۹۰٫ موضوع بخشنامه: دستورالعمل نحوه اعمال معافیت‌های ۱۳۲ و ۱۳۸ ق.م. دلایل ابطال: مغایرت با قانون و خارج از حدود اختیارات مراجع وضع آنها. شاکی: شرکت مهندسی رعدآب جنوب. تاریخ موثر ابطال: از تاریخ صدور.
مصطفی باتقوا – حسابدار رسمی
منبع:دنیای اقتصاد