الف) رسیدن به سن مقرر در قانون
سن مورد نیاز برای احراز بازنشستگی در مقررات فعلی تامین‌اجتماعی موارد متفاوتی را دربرمی‌گیرد. برای مثال در مشاغل سخت و زیان‌آور و قانون بازنشستگی جانبازان با ۲۰ سال سابقه، شرط سنی لحاظ نمی‌شود و فقط داشتن سنوات مندرج در قانون برای بازنشستگی کفایت می‌کند.
همچنین خانم‌های مشغول به کار در کارگاه‌های مشمول قانون کار با ۴۲ سال سن و ۲۰ سال سابقه می‌توانند با ۲۰ روز حقوق بازنشسته شوند. بازنشستگی با ۵۰ سال سن و ۳۰ سال سابقه برای آقایان و ۴۵ سال سن و ۳۰ سال سابقه برای خانم‌ها نیز یکی دیگر از اشکال بازنشستگی است که مشمولان این بند با ۳۰ روز حقوق بازنشسته می‌شوند. در مورد دیگر، آقایان با ۶۰ سال سن و ۱۰ سال سابقه و خانم‌ها با ۵۵ سال سن و ۲۰ سال سابقه با ۲۰ روز حقوق می‌توانند درخواست بازنشستگی کنند.
ب) داشتن سنوات (خدمت) پرداخت حق‌بیمه به میزان مقرر در قانون تامین‌اجتماعی
میزان حداکثر سنوات قابل تاثیر در تعیین مستمری بازنشستگی در قانون تامین‌اجتماعی ۳۵ سال است و سنوات بیشتر از ۳۵ سال در فرمول مربوط به بازنشستگی قابل محاسبه نخواهد بود. باید توجه داشت که منظور از سنوات خدمت، مدت‌زمانی است که بابت کارگر و بیمه‌شده به شعب سازمان تامین‌اجتماعی حق‌بیمه پرداخت شده است.
ممکن است فردی سابقه کار زیادی داشته باشد ولی حق‌بیمه آن توسط کارفرما به سازمان تامین‌اجتماعی پرداخت نشده باشد، که در این صورت برای بازنشستگی قابل محاسبه نخواهد بود. توصیه می‌شود برای جلوگیری از این وضعیت، بیمه‌شده هرچند مدت یک‌بار وضعیت بیمه خود را از شعبه مربوطه یا از سایت تامین اجتماعی جویا شود.
ضمن اینکه لازم است بیمه‌شدگان کلیه سوابق پرداخت حق‌بیمه خود را در آخرین شعبه‌ای که در حال پرداخت حق‌بیمه هستند متمرکز کنند تا هنگام استفاده از بازنشستگی و یا خدمات دیگر دچار مشکل و وقفه در برقراری مستمری نشوند.
نکته دیگر در مورد میزان مستمری پرداختی، رعایت حداقل و حداکثر پرداخت مستمری است. مستمری به موجب ماده ۱۱۱ قانون تامین‌اجتماعی نباید از حداقل حقوق سال مربوطه کمتر باشد و از حداکثر حقوق سال مربوطه که در حال حاضر ۷ برابر حداقل حقوق است بیشتر باشد. این موضوع در مورد دریافت حق‌بیمه نیز رعایت می‌شود و سازمان تامین‌اجتماعی نیز حق‌بیمه را در این چارچوب از کارفرما دریافت می‌کند.
مواردی که در میزان مستمری بیمه‌شده دخالت دارند، به ترتیب تاثیر عبارت‌اند از:
۱- میزان حق‌بیمه‌ای که بیمه‌شده در دو سال پایانی خدمت منجر به بازنشستگی به سازمان تامین‌اجتماعی پرداخت می‌کند تاثیری اساسی در میزان معین مستمری دریافتی دارد. بنابراین معمولا کسانی که در دو سال پایانی خدمت خود بر مبنای حداقل حقوق سال مربوطه حق‌بیمه پرداخت می‌کنند، از مستمری حداقلی نیز برخوردار می‌شوند.
همچنین کسانی که با وجود افزایش حقوق در طول سال‌های متمادی خدمت، کارفرما حداقل حقوق را برای آن‌ها در لیست حق‌بیمه درج می‌کند و بر مبنای حقوق واقعی حق‌بیمه پرداخت نمی‌کنند، از این بابت متضرر می‌شوند و درنتیجه از مستمری واقعی خود برخوردار نمی‌شوند.
۲- مدت‌زمان پرداخت حق‌بیمه نیز یکی دیگر از عوامل اساسی در میزان دریافت مستمری است. در قانون تامین‌اجتماعی و تغییرات بعدی آن حداقل سنوات لازم برای احراز بازنشستگی از ۱۰ سال شروع می‌شود و تا حداکثر ۳۰ سال ادامه می‌یابد. بیمه‌شده‌ای که با ۳۰ سال سابقه بازنشسته می‌شود، از کسی که با ۱۰ سال یا ۲۰ سال سابقه بازنشسته می‌شود، قطعا مستمری بیشتری دریافت خواهد کرد. این امر طبعا با عدالت بیمه‌ای سازگارتر است، زیرا هرکس با توجه به میزان حق‌بیمه پرداختی از مستمری بهره‌مند خواهد شد.
یازده سال سابقه کار در مشاغل سخت و زیان‌آور دارم و بیمه‌ام نیز پرداخت شده است. ۲ سال خدمت سربازی رفته‌ام و به تامین‌اجتماعی حق‌بیمه آن را پرداخته کرده‌ام. در حال حاضر ۳۷ سال دارم. مدرک تحصیلی‌ام فوق‌لیسانس مکانیک است. هنوز مشغول به همین کار هستم. آیا با این شرایط می‌توانم بازنشسته شوم؟ اگر می‌شود چقدر حقوق بازنشستگی به بنده تعلق می‌گیرد؟
میزان تحصیلات تاثیری در بازنشستگی ندارد. در حال حاضر شما شرایط بازنشستگی را ندارید. حداقل ۵۰ سال سن و ۳۰ سال سابقه یا ۶۰ سال سن و حداقل ۲۰ سال سابقه برای بازنشستگی آقایان لازم است.
خانمی هستم که حدود ۱۳ سال سابقه بیمه دارم. در حال حاضر ۲ ماه است که استعفا داد‌ه‌ام و می‌خواهم با نرخ ۱۲ درصد برای استفاده از خدمات بازنشستگی خودم را بیمه حرف و مشاغل آزاد کنم. کارکنان شعبه گفتند چون بیش از ۱۰ سال سابقه دارم، متوسط مبلغ دستمزد ماهیانه ۲ سال آخر را به‌عنوان مبنای پرداخت حق‌بیمه تعیین می‌کنند، که مبلغ آن حدود ۲۷۰ هزار تومان می‌شود. این مبلغ برای من زیاد است. چند سوال دارم:
اگر از جایی که الان در آن پاره‌وقت کار می‌کنم بخواهم با حداقل دستمزد برای من بیمه رد کنند، ماهیانه چقدر باید حق‌بیمه پرداخت کنم؟ اگر چند سال با حداقل دستمزد حق‌بیمه را بپردازم و در ۲ سال آخر پرداخت آن را بیشتر کنم تا به حقوق قبلی‌ام برسد چه مشکلی پیش می‌آید؟ اگر بخواهم با همان مبلغ ۲۷۰ هزار تومان خود را بیمه مشاغل آزاد کنم، در چه صورتی می‌توانم با ۲۰ سال سابقه و با ۲۰ روز حقوق بازنشسته شوم؟
۳۰ درصد حداقل حقوق (حداقل حقوق در سال ۹۴، ۷۱۲ هزار تومان است) باید به‌عنوان حق‌بیمه پرداخت شود. کمتر از مبلغ فوق را نمی‌توان به‌عنوان دستمزد مبنای تعیین حق‌بیمه پرداخت کرد.
اگر در ۲ سال آخر خدمت حقوق مبنای پرداخت حق‌بیمه به طور غیرمتعارف افزایش یابد، محاسبه مستمری که در حالت عادی براساس میانگین ۲ سال پایان اشتغال محاسبه می‌شود، به صورت ۵ ساله محاسبه و تعیین می‌شود. البته به شرطی که افزایش دستمزد در ۲ سال پایانی اشتغال ناشی از ارتقای شغلی نباشد. خانم‌ها با ۲۰ سال سابقه و ۵۵ سال سن می‌توانند با ۲۰ روز حقوق بازنشسته شوند، مگر اینکه مشمول قانون کار باشند که با ۲۰ سال سابقه و ۴۲ سال سن می‌توانند درخواست بازنشستگی کنند.
مشمولین بیمه حرف و مشاغل آزاد تحت پوشش قانون کار نیستند، زیرا کارفرما ندارند و در کارگاه‌های مشمول قانون کار به‌عنوان کارگر مشغول به کار نیستند.
منبع: آتیه نو