این صندوق‌ها که اولین بار در انگلستان راه‌اندازی شدند بیشتر به سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه تمایل دارند و به همین دلیل گاهی اوقات صندوق‌های سرمایه‌گذاری غیرفعال نیز نامیده می‌شوند. این اصطلاح در کشورهایی مثل انگلیس و سایر بازارهای خارج از آمریکا مانند آفریقای جنوبی، سنگاپور، نیوزیلند و مالزی به معنای شرکت‌های سرمایه‌گذاری با سرمایه باز(OEIC) قلمداد می‌شوند. این صندوق‌ها پس از پذیره‌نویسی به امین سپرده می‌شوند که می‌تواند یک بانک، یک شرکت سرمایه‌گذاری یا یک شرکت بیمه باشد. ارزش دارایی‌های این صندوق‌ها همیشه به وسیله تعداد واحدهای منتشر شده توسط صندوق ضربدر قیمت هر واحد محاسبه می‌شود که البته باید هزینه‌های صندوق را از آن کسر کرد؛ از جمله این هزینه‌ها سهم مدیریت و معاملات است. ناگفته نماند که واحدهای جدید صندوق نیز قابل انتشار هستند.از این رو می‌توان گفت یونیت‌تراست‌ها همانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، دارای یک منبع مشترک سرمایه‌گذاری از طرف سرمایهگذاران بوده و منابع خود را در یک پورتفولیوی مشخص سرمایه‌گذاری می‌کند که می‌تواند شامل سهام، اوراق قرضه و دیگر ابزارهای مالی باشد. یکی از مشخصه‌های این نوع صندوق‌ها این است که همگی دارای اهداف مشخص سرمایه‌گذاری هستند و اهداف و محدودیت‌هایی از قبل برای مدیریت صندوق مشخص شده است.
ساختار این صندوق‌ها شامل موارد زیر است:
• مدیر صندوق که اداره‌کننده آن جهت کسب سود است.
• امین یا متولی صندوق که وظیفه نظارت بر صندوق را بر عهده داشته و این اطمینان که مدیر صندوق جهت اهداف سرمایهگذاران عمل می‌کند را ایجاد می‌کند.
• یونیت هلدرها که دارنده واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق هستند.
• بازارگردان که تسهیل‌کننده نقل و انتقالات بین سرمایهگذاران و دارنده واحدهاست.
• مسوول ثبت که وظیفه ثبت مشخصات صاحبان واحدهای سرمایه‌گذاری را بر عهده دارد.
مدیر صندوق همیشه با استفاده از شکاف قیمتی موجود بین قیمت خرید و فروش واحدها سود می‌سازد. این صندوق‌ها نیز مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک ابزاری برای سرمایهگذاران ریسک‌گریز و بدون تخصص است. این صندوق‌ها معمولا مدیرانی کارآزموده دارند که تنوع‌بخشی صحیح سبد اوراق بهادار را برای سرمایهگذاران خود انجام می‌دهند. با توجه به امکان و اجبار بازخرید سهام از سوی صندوق، سهامداران در هر لحظه قادرند سهام خود را به فروش برسانند.
قیمت هر واحد سرمایه‌گذاری در یونیت‌تراست‌ها دارای نرخ ثابت است و در یک نرخ ثابت خرید و فروش می‌شوند که البته اصلاحاتی در این زمینه صورت گرفته که باعث شده قیمت‌های ثانویه هم مدنظر قرار گیرند. این قیمت‌های ثانویه با نرخ‌های ابطال یونیت‌تراست مربوطه همخوانی پیدا می‌کنند. علت این تغییر شکل اساسا ساده کردن ساختار یونیت‌تراست‌ها است.
اولین یونیت‌تراست در کشور انگلستان، سال ۱۹۳۱ توسط کمپانی M&G آغاز به کار کرد و تا سال ۱۹۳۹ به صد شرکت رسید. توجیه فعالیت یونیت‌تراست‌ها نیز رقابت با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک آمریکایی بود. اولین یونیت‌تراست نیز «صندوق اولیه با درآمد ثابت بریتانیا» نام داشت که سهام ۲۴ شرکت بزرگ را در یک سبد ثابت جای داده بود. امروزه این صندوق‌ها در اکثر نقاط دنیا فعالیت می‌کنند.
با اینکه یونیت‌تراست‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری شباهت‌های زیادی با هم دارند، اما تفاوت‌های عمده‌‌ای بین آنها وجود دارد. یونیت‌تراست‌ها برخلاف صندوق‌های سرمایه‌گذاری، پورتفولیوی فعالی ندارند. این بدین معناست که آنها تمایلی به خرید و فروش اوراق بهادار در بازه کوتاه‌مدت ندارند و از استراتژی خرید و نگهداری استفاده می‌کنند. در بسیاری از موارد هم تراست‌ها تمایل دارند در سرمایه‌گذاری‌های خود نوعی یکپارچگی نسبی داشته باشند؛ یعنی سرمایه‌گذاری هایشان یکدست باشد؛ برای مثال یک تراست ممکن است فقط در یک ابزار خاص مانند اوراق شهرداری سرمایه‌گذاری کند و دیگری منحصرا در اوراق قرضه فعالیت کند. در کل یکدست بودن این صندوق‌ها بیانگر این واقعیت است که مدیران آنها بر خلاف صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری چندان فعال نیستند. تفاوت عمده دیگر آن است که یونیت‌تراست‌ها عموما دارای تاریخ انحلال هستند؛ مثلا برخی از یونیت‌تراست‌ها در اساسنامه خود عنوان می‌کنند که با فرا رسیدن موعد یک اوراق بدهی خاص منحل می‌شوند؛ البته تفاوت دوم شامل همه این صندوق‌ها نمی‌شود. در کل دو نوع یونیت‌تراست داریم؛ اول یونیت‌تراست سهام و دوم اوراق قرضه که قابل انحلال هستند.
شاید بتوان نقطه قوت یونیت‌تراست‌ها را در داشتن اهداف مشخص در سرمایه‌گذاری در یک ابزار مالی خاص دانست که همین امر باعث می‌شود جای خالی آن را در بازار سرمایه کشورمان حس کنیم. ضمن آنکه در شرایط منفی بازار به عنوان یک راهنمای مناسب عمل می‌کنند و به شدت در برابر نوسانات شدید ایمن هستند.
*تحلیلگر بازار سرمایه
منبع : دنیای اقتصاد
حسین عبدی*