در ایران “قانون کار ” اصلی ترین مرجع تعیین کننده قواعد مربوط به کار، موارد حقوقی مربوط به آن و روش های اجرایی مرتبط می باشد. در این مقاله با استفاده از قانون مذکور پرداخت های مرتبط با حقوق و مزایای مستمر و غیر مستمر شرح داده می شود:

الف- تعاریف و نکات مربوط به حقوق :

طبق ماده 34 قانون کار ، کلیه پرداخت های قانونی به کارگر به اعتبار قرارداد کار اعم از مزد یا حقوق ،کمک عائله مندی ، هزینه های مسکن ، خواربار ، ایاب و ذهاب ، مزایای غیر نقدی ، پاداش افزایش تولید ، سود سالانه و نظایر اینها حق السعی و طبق ماده 35 قانون کار وجوه نقدی یا غیر نقدی و یا مجموع آنها که در مقابل انجام کار به کارگر پرداخت می شود مزد نامیده می شود.

مزد ثابت، حقوق ثابت یا حقوق پایه:

مزد ثابت عبارت است از مجموع حقوق اصلی و مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل .

حقوق یا مزد اصلی بخش عمده پرداخت کارفرما به کارگر جهت انحام کار خاصی می باشد و بسیاری از محاسبات از قبیل اضافه کار، کسر کار، سنوات خدمت، طلب مرخصی و همین طور افزایش حقوق بر مبنای آن محاسبه می شود.

چنانچه مزد با ساعات انجام کار مرتبط باشد ، ” مزد ساعتی ” و در صورتیکه بر اساس میزان انجام کار و یا محصول تولید شده باشد ، ” کارمزد ” و چنانچه بر اساس محصول تولید شده و یا میزان انجام کار در زمان معین باشد ، ” کارمزد ساعتی ” نامیده میشود.

مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل:

مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل مواردی هستند که پرداخت آن ها عمومیت ندارد و به تعداد معدودی از کارگران در صورت انجام وظیفه اصلی و در شرایط خاصی تعلق می گیرد. به عنوان مثال در صورتی که تعدادی از کارگران در معدن مشغول به کار باشند، فوق العاده سختی کار فقط به آنها تعلق می گیرد. 

نکته:

–  در کارگاههائی که دارای طرح طبقه بندی و ارزیابی مشاغل نیستند ، منظور از مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل ، مزایایی است که برحسب ماهیت شغل یا محیط کار و برای ترمیم مزد در ساعات عادی کار پرداخت می گردد. از قبیل مزایای سختی کار ، مزایای سرپرستی ، فوق العاده شغل و غیره.

– در کارگاههائی که طرح طبقه بندی مشاغل به مرحله اجرا درآمده است ، مزد گروه و پایه ، مزد مبنا را تشکیل می دهد.

ب- تعاریف و نکات مربوط به مزایا:

مبالغی که به جز حقوق اصلی به کارگران پرداخت می شود در زمره مزایا محسوب شده و از نظر استمرار در پرداخت به مزایای مستمر و غیر مستمر و از نظر نوع پرداخت به نقدی و غیر نقدی تقسیم می گردد.

دقت داشته باشید که مزایای رفاهی و انگیزه ای از قبیل کمک هزینه مسکن ، خواروبار، کمک عائله مندی ، پاداش افزایش تولید و سود سالانه جزو مزد ثابت و مزد مبنا محسوب نمی شود و به همین دلیل در محاسباتی مانند سنوات خدمت و یا افزایش حقوق به مزد ثابت اضافه نمی شوند.

تقسیم بندی مزایا بر اساس استمرار در پرداخت:

مبنای تقسیم بندی در این مورد استمرار در پرداخت مزایا می باشد. با در نظر گرفتن این موضوع، مزایا به شرح زیر تقسیم بندی می شوند:

مزایای مستمر:

مزایای مستمر مواردی هستند که در چندین ماه متوالی همراه با حقوق اصلی به کارگران پرداخت می شود و معمولا در حکم حقوق افراد نیز ذکر می شوند. 

برخی از مزایای مستمر عبارتند از:

حق اولاد ـ حق مسکن ـ حق اياب و ذهاب ـ فوق‌العاده‌ هاى بدى آب و هوا –  محروميت از تسهيلات زندگى ـ محل خدمت ـ اشتغال خارج از مرکز ـ مرزى ـ شرايط محيط کار ـ نوبت کارى ـ کشيک ـ جذب

مزایای غیر مستمر:

مزایای غیر مستمر مواردی هستند که روال پرداخت ثابتی ندارند و ممکن است هر چند ماه یکبار به کارگران پرداخت شود.

برخی از مزایای غیر مستمر عبارتند از:

اضافه کار- پاداش انجام کار- عیدی- پاداش آخر سال- هزینه تهیه لباس – هزینه های پرداختی بابت درمان و معالجه- بهره وری-خسارت اخراج- فوق العاده مسافرت مربوط به شغل – بازخرید خدمت – بازخرید مرخصی

تقسیم بندی مزایا از نظر نوع پرداخت:

مبنای تقسیم بندی در این مورد نوع پرداخت مزایا می باشد. با در نظر گرفتن این موضوع، مزایا به شرح زیر تقسیم بندی می شوند:

مزایای نقدی:

مزایای نقدی مواردی هستند که به صورت نقد به افراد پرداخت می گردد و یا به حساب آنان واریز می شود این مزایا شامل کلیه مزایا از قبیل حق اولاد، حق ماموریت، طلب مرخصی و به طور کل شامل همه مزایا به جز مزایای غیر نقدی می باشند.

مزایای غیرنقدی:

مزایای غیر نقدی مزایایی هستند که به صورت غیر نقد به کارگران پرداخت می شود مانند ارزاق تحویلی در مناسبت های خاص مانند عید نوروز یا ماه رمضان، پوشاک، استفاده از مسکن یا خودرو.