حاصل ارزیابی یا اندازه گیری یک موضوع، اطلاعاتی است که با استفاده از معیار برای یک موضوع به‌دست می‌آید. برای نمونه:
• شناسایی، اندازه‌گیری، ارائه و افشا در صورت‌های مالی، حاصل به‌کارگیری چارچوب گزارشگری مالی (مانند استانداردهای حسابداری ایران)، برای شناسایی، اندازه‌گیری، ارائه و افشای وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریان‌های نقدی بنگاه اقتصادی است.
• ادعای اثربخشی کنترل‌های داخلی، حاصل به کارگیری چارچوبی مانند COSO یا COCO برای ارزیابی اثربخشی کنترل‌های داخلی است.
حسابرس، شواهد کافی و مناسب را درباره اطلاعاتی مانند موارد بالا گردآوری می‌کند تا مبنایی منطقی برای بیان نتایج کار خود در گزارش اطمینان بخش، به‌دست آورد.
حسابرس، هنگامی خدمت اطمینان بخش را می‌پذیرد که آگاهی اولیه‌ای درباره شرایط کار داشته باشد؛ مبنی بر اینکه:
الف. الزامات اخلاقی مربوط، مانند استقلال و صلاحیت حرفه ای، برآورده خواهد شد.
ب. شرایط کار، نشانگر تمام موارد زیر باشد:
۱٫ موضوع حسابرسی، مناسب است.
۲٫ معیار مورد استفاده مناسب است و در دسترس استفاده‌کنندگان قرار دارد.
۳٫ حسابرس، به شواهد کافی و مناسب به عنوان پشتوانه نتایج، دسترسی دارد.
۴٫ نتایج کار حسابرس، در قالبی متناسب با اطمینانبخشی معقول یا اطمینان بخشی محدود، در گزارشی مکتوب گنجانده می‌شود.
۵٫ حسابرس، متقاعد شود که هدفی منطقی برای حسابرسی وجود دارد. اگر محدودیت بااهمیتی در دامنه کار حسابرس وجود داشته باشد؛ ممکن است حسابرسی، هدف منطقی نداشته باشد. همچنین، حسابرس ممکن است به این باور برسد که بنگاه حسابرسی‌شونده، قصد دارد نام حسابرس را درگیر موضوعی نامناسب کند.
میزان اطمینان بخشی حسابرسی را می‌توان در دو گونه زیر آورد:
اطمینان بخشی معقول: یک سطح اطمینان بالا (نه کامل) در رابطه با حسابرسی صورت‌های مالی است. هدف اطمینان بخشی معقول، کاهش خطر کار اطمینان بخش به سطحی پایین و پذیرفتنی، باتوجه به شرایط هر کار حسابرسی است؛ به عنوان مبنایی برای بیان مثبت نتیجه‌گیری‌های حسابرس. شواهد کافی و مناسب برای اطمینان بخشی معقول، در فرآیند کار بسامان گردآوری می‌شود. فرآیند کار بسامان، از جمله شامل درکی از شرایط کار، ارزیابی خطر، برخورد با خطر ارزیابی شده و اجرای روش‌های بیشتر با ترکیبی از: وارسی، مشاهده، تاییدخواهی، محاسبه مجدد، اجرای مجدد، روش‌های تحلیلی، و پرس و جو است.
اطمینانبخشی محدود: هدف اطمینان بخشی محدود، کاهش خطر کار اطمینان بخش به سطحی پذیرفتنی، باتوجه به شرایط هر کار حسابرسی است؛ به عنوان مبنایی برای بیان منفی نتیجه گیری‌های حسابرس. شواهد کافی و مناسب برای اطمینان بخشی محدود، در فرآیند کار بسامان گردآوری می‌شود؛ شامل درکی از موضوع و شرایط کار، اما با رویه‌هایی محدودتر از کار اطمینان بخش معقول.
با توجه به میزان اطمینان بخشی، انواع خدمات حسابرسان به شرح زیر است:
حسابرسی صورت‌های مالی: هدف حسابرس مستقل در حسابرسی صورت‌های مالی، افزایش میزان اطمینان استفاده‌کنندگان به صورت‌های مالی است. این هدف با اظهارنظر حسابرس درباره اینکه آیا صورت‌های مالی از تمام جنبه‌های بااهمیت، طبق چارچوب گزارشگری مالی مربوط تهیه شده است یا خیر، تامین می‌شود. انجام حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی و رعایت الزامات آیین رفتار حرفه‌ای، مبنای لازم را برای اظهارنظر حسابرس فراهم می‌کند. حسابرس سطح بالا، اما نه کامل از اطمینان را درباره اینکه اطلاعات حسابرسی شده، عاری از تحریف بااهمیت (ناشی از اشتباه و تقلب) است؛ فراهم می‌سازد. این سطح از اطمینان، در گزارش حسابرس به صورت مثبت و با اشاره به اطمینان معقول درج می‌شود.
بررسی اجمالی: حسابرس، سطحی محدود از اطمینان را درباره اینکه اطلاعات بررسی شده، تحریف بااهمیت ندارد؛ فراهم می‌سازد. این سطح از اطمینان، در گزارش حسابرس به صورت اطمینان منفی درج می‌شود. هدف حسابرس در بررسی اجمالی صورت‌های مالی عبارتند از:
الف. دستیابی به اطمینان محدود، اساسا با اجرای پرس و جو و روش‌های تحلیلی، درباره اینکه آیا صورت‌های مالی به عنوان مجموعه‌ای یگانه، تحریف بااهمیت دارد یا خیر و از این‌رو، توانا ساختن حسابرس به بیان نتیجه درباره اینکه آیا چیزی توجه حسابرس را جلب کرده تا به این باور برساند که صورت‌های مالی، از تمام جنبه‌های با اهمیت طبق چارچوب گزارشگری مالی پذیرفتنی تهیه نشده است؛
ب. گزارش درباره صورت‌های مالی به عنوان مجموعه‌ای یگانه و اطلاع‌رسانی، طبق استانداردهای حسابرسی.
بررسی اجمالی صورت‌های مالی میان دوره‌ای بنگاه‌های اقتصادی (به ویژه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار) و گزارش درباره آن، نمونه بارز اطمینانبخشی محدود است.
اجرای روش‌های توافقی رسیدگی به اطلاعات مالی: حسابرس، یافته‌های واقعی ناشی از اجرای روش‌های توافق شده بین حسابرس و بنگاه مورد رسیدگی یا هر شخص مربوط دیگر را گزارش می‌کند. بنابراین، حسابرس هیچ اطمینانی اظهار نمی‌کند. استفاده‌کنندگان گزارش، باید خود، روش‌ها و یافته‌های حسابرس را ارزیابی و
نتیجه گیری کنند.
تنظیم اطلاعات مالی: از حسابرس، برای به کارگیری مهارت حسابداریش (نه مهارت حسابرسی) در گردآوری، طبقه‌بندی و تلخیص اطلاعات استفاده می‌شود. بنابراین، حسابرس هیچ اطمینانی اظهار نمی‌کند.
اطمینانبخشی حسابرس درباره اطلاعات مالی آتی
اطلاعات مالی آتی، به رویدادها و اقداماتی مربوط می‌شود که هنوز رخ نداده و ممکن است رخ ندهد. گرچه ممکن است شواهدی به‌منظور پشتیبانی از مفروضات زیربنای تهیه اطلاعات مالی آتی در دسترس باشد؛ این‌گونه شواهد، مربوط به آینده است و از این رو، به‌دلیل ماهیت نظری، با شواهد معمول قابل دسترس در حسابرسی اطلاعات مالی تاریخی تفاوت دارد. بنابراین، حسابرس نمی‌تواند درباره تحقق نتایج نشان داده شده در اطلاعات مالی آتی اظهارنظر کند.
افزون بر این، با درنظر گرفتن نوع شواهد در دسترس برای ارزیابی مفروضات زیربنای تهیه اطلاعات مالی آتی، حسابرس ممکن است نتواند به‌گونه‌ای متقاعد شود که درباره نبود تحریف با اهمیت در مفروضات، نظر مثبت اظهار کند. بنابراین، حسابرس هنگام گزارشگری درباره معقول بودن مفروضات مدیریت، تنها اطمینانی در سطح متوسط ارائه می‌کند. با این وجود، اگر حسابرس، به اندازه کافی متقاعد شده باشد؛ از اظهار اطمینان مثبت درباره مفروضات منع
نشده است.
رسیدگی حسابرسان به اطلاعات مالی آتی (پیش بینی شده) شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و گزارش درباره آن، نمونه این گونه خدمات است.
عبداله آزاد*
محبوبه کاظمی**
آروین آزاد**
محبوبه کاظمی**
آروین آزاد**
*کارشناس ارشد حسابداری و حسابدار رسمی
(Azad.Abdollah@yahoo.com)
**کارشناس ارشد حسابداری
منبع : دنیای اقتصاد