خلاصه مقاله‌ها
۱- آقای پوریا‌نسب معتقد است که تقویت کنترل‌های داخلی به نفع منافع عمومی و حسابرسان است و حسابرسان باید گزارش خود نسبت به کنترل‌های داخلی حاکم بر گزارشگری مالی را به مجمع عمومی صاحبان سهام گزارش کنند. ۲- در مقاله‌های ایشان مواردی از جمله پیوستن به IFRS و تفسیر واژه‌هایی مانند حسابدار رسمی،مدیر و غیره آمده است که اگرچه بسیار مهم هستند، اما ارتباطی با موضوع مورد بحث ندارند. ۳- اینجانب معتقدم که شرایط برای صدور گزارش حسابرسان نسبت به کنترل‌های داخلی فراهم نیست ۴-آقای پوریا‌نسب بارها در مقاله‌های خود گوشزد کرده‌اند که کنترل‌های داخلی نه تنها به نفع منافع عمومی است، بلکه به نفع حسابرسان هم هست و برای اثبات این موضوع حتی به مدل ریسک حسابرسی هم پناه آورده‌اند. با تشکر از یادآوری ایشان، باید اذعان کنم که دانشجویانی که درس حسابرسی(۱) را گذرانده‌اند هم کاملا با این مفاهیم آشنا هستند. اختلاف نظر بنده و بسیاری از حسابداران رسمی با ایشان فقط بر سر صدور گزارش حسابرسان نسبت به کنترل‌های داخلی حاکم بر گزارشگری مالی به مجمع عمومی صاحبان سهام است. فراهم نبودن شرایط صدور چنین گزارشی در مقاله‌های بنده و سایر حسابداران رسمی تشریح شده است. بنابراین از آنجا که به نظر آقای پوریا‌نسب موارد اشاره شده در مقاله اینجانب و دیگر دوستان تنها بر‌اساس شناخت، شهود و تجربه نویسندگان بوده است، برخی منابع مورد استفاده در ذیل عنوان می‌شود:
منابع
۱- به نظر اینجانب، در شرایط فعلی، به دلیل تازه کار بودن و در نتیجه موثر نبودن کمیته‌های حسابرسی، حجم گسترده تعدیلات سنواتی، اصلاحات پیشنهادی حسابرسان و بند‌های شرط گزارش‌های حسابرسی (به غیر از محدودیت ذاتی و ابهام)، گزارش نسبت به کنترل‌های داخلی به استناد بند ۶۹(PCAOB5) باید به صورت مردود ارائه شود. بنده به عنوان شاهدی برای اثبات این موضوع اشاره کرده بودم که مناقشه اخیر حسابرسان در رابطه باآثار تغییر نرخ ارز و عدم تمایل مدیریت نسبت به انعکاس مابه‌التفاوت نرخ مرجع و مبادله‌ای در صورت‌های مالی نشانه‌ای است از نبود کنترل‌های داخلی حاکم بر گزارشگری مالی. آقای پوریا نسب در پاسخ به این مورد اظهار داشته‌اند که اگر به IFRS پیوسته بودیم مشکل حل شده بود و ما بی‌خود مواردی از این قبیل را به گردن مدیران و کنترل‌های داخلی می‌اندازیم. اولا مورد مزبور فقط نمونه‌ای است از بند‌های شرط گزارش‌های حسابرسی. ثانیا پیوستن ما به IFRS چیزی را تغییر نمی‌داد، زیرا طبق بند ۱۸ استاندارد بین‌المللی ۱۵، در وضعیت‌های فرا‌تورمی، صورت‌های مالی با ارزش‌های جاری فقط به صورت مکمل همراه با صورت‌های مالی اصلی ارائه می‌شوند و پیروی از این استاندارد دلیلی بر عدم ثبت بدهی‌های ناشی از تفاوت نرخ ارز در حساب‌ها نیست.

۲- گزارش حسابرسان نسبت به کنترل‌های داخلی در سایر کشور‌ها: نمونه‌های عدم پیش‌بینی یا تجویز صدور چنین گزارشی (گزارش به سهامداران) در سایر کشور‌ها به شرح زیر است:
الف)اتحادیه اروپا (دستور نامه شماره ۸- شبکه راهبری کمیته‌های حسابرسی اروپا)
ب) سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی (بخش ۵ اصول حاکمیت شرکتی)
ج) آلمان (قانون حاکمیت شرکتی-فصل هفتم)
د)کانادا (قانون حاکمیت شرکتی- فصل ۱۴)
ه) اسپانیا (گزارشCNMV2010)
و) استرالیا (قانون حاکمیت شرکتی اصل ۱۷)
ز) انگلستان (قانون حاکمیت شرکتی –بند V – 4 – ۳)
یادآور می‌شود که به دلیل آنکه سهام برخی از شرکت‌های غیر‌آمریکایی در بورس اوراق بهادار آمریکا (SEC) معامله می‌شوند، گزارش حسابرسان نسبت به کنترل‌های داخلی برای اینگونه شرکت‌ها به شکل اشاره شده در PCAOB5 صادر می‌شود.

۳- تعویق گزارشگری: مستند تعویق گزارشگری نسبت به کنترل‌های داخلی در آمریکا و معافیت شرکت‌های با ارزش بازار کمتر از ۷۵ میلیون دلار: گزارش SEC به تاریخ آوریل ۲۰۱۱ در ۱۱۸ صفحه (جدول خلاصه تعویق‌ها و معافیت- صفحه ۲۵ )
۴- مشکلات گزارش‌های حسابرسان: باوجود صدور حداقل ۶ رهنمود و بیانیه توسط PCAOB در خصوص چگونگی رسیدگی حسابرسان و همچنین حداقل ۱۵ بیانیه، رهنمود و تفسیر توسط SECبرای شرکت‌ها،در خصوص چگونگی ارزیابی کنترل‌های داخلی، طبق بیانیه مورخ ۱۰ دسامبر ۲۰۱۲هیات نظارت بر شرکت‌های سهامی عام آمریکا(PCAOB) در بررسی ۳۰۹ گزارش حسابرسی صادر شده نسبت به کنترل‌های داخلی اعلام شده است که در ۳۴ درصد از موارد نقص رسیدگی وجود داشته یا شواهد مناسب جمع‌آوری نشده است.
مدل ریسک حسابرسی
اینجانب در پاسخ به مقاله اول آقای پوریا نسب که ادعا کرده بود ریسک ذاتی و ریسک کنترل با هم ارتباط دارند و با افزایش ریسک ذاتی، ریسک کنترل هم افزایش می‌ یابد، گفته بودم این دو ریسک از هم جدا هستند و ارتباطی با هم ندارند، اما ایشان در مقاله دوم خود باز هم بر ارتباط مستقیم این دو ریسک اصرار ورزیده‌اند. با افزایش ریسک ذاتی ریسک کنترل نه به خودی خود کم می‌شود و نه زیاد. تغییر ریسک کنترل به محرکی نیاز دارد و آن محرک دخالت مدیریت در تقویت یا تضعیف کنترل‌های داخلی است.
نتیجه‌گیری
در حال حاضر شرایط صدور گزارش حسابرس نسبت به کنترل‌های داخل حاکم بر گزارشگری مالی فراهم نیست و این گزارش باید به کمیته حسابرسی ارائه شود.
*حسابدار رسمی