مفاهیم اولیه حسابداری یا همان مفروضات ، اصول و میثاقهای حسابداری نقش مهم و اساسی در تهیه صورتهای مالی ایفا می کنند . ابتدا این مفاهیم را نام برده سپس تأثیرات آنها را بررسی می کنیم .
مفروضات : مفروضات اموری بدیهی است که نیازی به اثبات ندارد . فروضات حسابداری عبارتند از :
۱ – فرض تداوم فعالیت ۲ – فرض تفکیک شخصیت
۳ – فرض دوره مالی
۴ – فرض تعهدی ۵ – فرض اندازه گیری بر حسب واحد پول
اصول : جنبه علمی و کاربردی در حسابداری دارند . این اصول عبارتند از :
۱ – اصل بهای تمام شده ۲ – اصل تحقق درآمد ۳ – اصل تطابق
۴ – اصل افشاء کامل
میثاقها : در بسیاری از موارد بکارگیری اصول و مفروضات حسابداری با محدودیتهایی همراه است . این محدودیتها که به آنها میثاقها و محدودیتهای اجرایی نیز گفته می شود عبارتند از :
۱ – میثاق اهمیت ۲ – میثاق فزونی منافع بر مخارج ۳ – میثاق احتیاط۴ – میثاق خصوصیات صنعت
البته میثاقهای حسابداری به این ۴ مورد محدود نمی شود . اما برای بحث ما این ۴ نکته کفایت می کند .
حال به بررسی تأثیر این مفاهم بر روی صورت سود و زیان و ترازنامه خواهیم پرداخت .
مفاهیم حاکم بر ترازنامه :
۱- فرض تداوم فعالیت ۲- فرض واحد اندازه گیری ۳ – اصل افشاء
۴- اصل بهای تمام شده ۵ – میثاق اهمیت
ترازنامه بر اساس فرض تداوم فعالیت تهیه می شود . یعنی فرض بر این است که یک موسسه برای دوره نا محدود فعالیت می کند . این صورت حساب نیز مانند سایر صورت حسابها بر مبنای فرض واحد اندازه گیری بر حسب واحد پول استوار است . تمامی صورتهای مالی در ایران باید بر اساس واحد پول ریال تهیه شود .
در صورت ترازنامه اصل افشاء بسیار با اهمیت است .
زیرا ارقامی که در این صورت مالی ذکر می شود بسیار با اهمیت است و باید تمامی ارقام با دقت و به طور کامل افشاء شود . ضمنا بر طبق اصل بهای تمام شده تمامی اقلام در ترازنامه با بهای تمام شده تاریخی ثبت می شوند . یعنی در طول چند سال هیچ گونه تجدید ارزیابی در اقلام ترازنامه صورت می گیرد .
بر طبق میثاق اهمیت باید تنها ارقام با اهمیت در ترازنامه ذکر شود . ارقام ترازنامه ، ارقامی با اهمیت ( از نظر ریالی ) می باشند که البته مفهوم اهمیت مفهومی نسبی می باشد .
مفاهیم حاکم بر صورت سود و زیان :
۱ – اصل تحقق درآمد ۲ – فرض دوره مالی ۳ – اصل تطابق
۴ – میثاق احتیاط ۵ – اصل افشاء ۶ – میثاق اهمیت
۷ – میثاق فزونی منابع بر مخارج
بر طبق اصل تحقق درآمد هر مبلغی که دریافت شود درآمد نمی باشد و چه بسا مواردی که مبلغی دریافت نشود اما درآمد ثبت گردد . صورت سود و زیان بر فرض دوره مالی استوار است . یعنی مبنای تهیه این صورت یک دوره مالی معین می باشد . در ضمن بر مبنای اصل تطابق ، هزینه های هر دوره تنها باید با درآمدهای همان دوره مطابق شود .
بر مبنای میثاق احتیاط باید مراقبت شود که هزینه های دوره کمتر از واقع و درآمد های دوره بیشتر از واقع ثبت نشود .
اصل افشاء و میثاق اهمیت در صورت سود و زیان به این معناست که باید ارقام این صورت به طور کامل افشاء شود و چون ارقام در صورت سود و زیان از نظر ریالی کم ارزش تر از ترازنامه است پس باید درمورد آن توجه بیشتری بشود . در آخر باید توجه داشت که هزینه های تهیه صورت مالی نباید بیش از منافع حاصل از آن باشد.